اگر چه طبق **اصل 141 قانون اساسی** کارمندان دولت نمی‌توانند پروانه وکالت دادگستری دریافت کنند و در مقررات خاص وکالت از جمله لایحه قانونی استقلال کانون های وکلای دادگستری، هم تصریح شده است که به مستخدمین دولتی اجازه وکالت داده نمی‌شود، ولی از لحاظ قانونی صرف **پزشک بودن** مانع دریافت پروانه وکالت دادگستری **نیست**.

در روزهای گذشته پروفایل اینستاگرام یکی از جراحان که همزمان وکیل دادگستری هم هست در بین کاربران شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد. طبق اطلاعات موجود در سایت نظام پزشکی، این وکیل دادگستری، متخصص گوش، حلق و بینی و جراح سر و گردن است و همچنین دارای مدرک لیسانس و فوق لیسانس حقوق بین‌الملل است. سوابق تحصیلی وی طی دوره‌ی پزشکی عمومی در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و دوره‌ی تخصصی گوش و حلق و بینی، و جراحی سر و گردن در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اعلام شده است.

مقدمه: تلاقی دو حرفه حقوقی و پزشکی

خبرگزاری فارس با اشاره به جوابیه ای از سوی وزارت بهداشت مدعی شده است: «اشتغال هم‌زمان پزشکی و وکالت دادگستری غیرقانونی است». در بخشی از گزارش فارس اعلام شده است: «وزارت بهداشت با استناد به اصل 141 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تصریح کرده که اشتغال هم‌زمان به بیش از یک شغل دولتی ممنوع است. بر اساس این اصل، هیچ‌یک از کارکنان دولت نمی‌توانند به طور هم‌زمان بیش از یک شغل دولتی داشته باشند.»

تشریح اصل یکصد و چهل و یکم قانون اساسی

رئیس جمهور، معاونان رئیس جمهور، وزیران و کارمندان دولت نمی‌‏توانند بیش از یک شغل دولتی داشته باشند و داشتن هر نوع شغل دیگر در مؤسساتی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به دولت یا مؤسسات عمومی است و نمایندگی مجلس شورای اسلامی و **وکالت دادگستری** و مشاوره حقوقی و نیز ریاست و مدیریت عامل یا عضویت در هیئت مدیره انواع مختلف شرکت‏های خصوصی، جز شرکت‏های تعاونی ادارات و مؤسسات برای آنان ممنوع است. سِمَت‏های آموزشی در دانشگاه‏ها و مؤسسات تحقیقاتی از این حکم مستثنی است.

وضعیت استخدامی پزشکان: دولتی یا خصوصی؟

اغلب پزشکان (عمومی، دندان‌پزشک، داروساز و برخی متخصص‌ها) بعد از فارغ‌التحصیلی باید مدتی را در مناطق مختلف کشور تحت «طرح نیروی انسانی» خدمت کنند که مدت طرح پزشک عمومی حدود 2 سال و مدت طرح پزشک متخصص حدود 1 تا 2 سال است و این مدت بسته به نیاز منطقه و سهمیه گاهی کمتر یا بیشتر می‌شود. در دوره طرح، **پزشکان، کارمند دولت محسوب می شوند**، اما با پایان یافتن مدت زمان طرح، پزشکان دیگر کارمند دولت نیستند، مگر اینکه از طریق آزمون استخدامی یا قرارداد پیمانی وارد بیمارستان دولتی یا مرکز بهداشت شده و با تصمیم شخصی به صورت کارمند دولت باقی بمانند.

پس از این دوره، پزشکان و متخصصان می‌توانند با اخذ پروانه مطب به عنوان پزشک آزاد فعالیت کنند (مثل جراح زیبایی، پزشک عمومی و … با مطب شخصی) که این نوع فعالیت **جزو مشاغل خصوصی محسوب می شود** و منافاتی با اخذ پروانه وکالت ندارد.

محدودیت صدور پروانه برای مستخدمین دولت (ماده 10 لایحه استقلال)

ممکن است برخی پزشکان، برای فعالیت در زمینه‌های آموزشی یا درمانی به استخدام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در بیایند یا در سایر دستگاه‌های دولتی استخدام بشوند، در این صورت با توجه به منع مصرح در اصل 141 قانون اساسی و تاکید ماده 10 لایحه قانونی استقلال کانون وکلا، اصولا صدور پروانه وکالت برای آنان **ممنوع خواهد بود**.

ماده 10 لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1333:

ماده 10 – به اشخاص زیر اجازه وکالت داده نمی‌شود:

1. اتباع خارجه.
2. قضات و مستخدمین دولتی و بلدی و مملکتی و بنگاه‌هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به دولت است در حین اشتغال به خدمت به‌استثنای استادان دانشکده حقوق که اشتغال به تدریس در یکی از شعب حقوقی دارند در صورت اجازه شورای دانشگاه.
3. محجورین و همچنین کسانی که سن آنها کمتر از 25 سال باشد.
4. محکومین به انفصال ابد از خدمات دولتی.
5. اشخاص مشهور به فساد اخلاق و تجاهر به استعمال مسکر و افیون و اعمال منافی عفت.
6. محکومین به جنایت مطلقاً و محکومین به جنحه‌هایی که منافی با امانت و عفت و شئون وکالت است به تشخیص هیأت مدیره کانون و یا آن‌که به موجب قانون مستلزم محرومیت از بعضی حقوق اجتماعی است.
7. کسانی که به اتهام جنایت یا جنحه‌های مذکور در ماده فوق تحت محاکمه هستند.
8. اشخاصی که طبق حکم محکمه از وکالت محروم شده‌اند.

ابطال پروانه وکالت در صورت استخدام دولتی وکیل دادگستری

علاوه بر اینکه متقاضی صدور پروانه وکالت نباید کارمند دولت باشد، اگر بعد از صدور پروانه وکالت هم به استخدام دولت در بیاید طبق **ماده 80 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1400** رئیس قوه قضائیه، باید ظرف 10 روز پس از استخدام مراتب انصراف خودش از حرفه وکالت دادگستری را ضمن تودیع پروانه وکالت به کانون وکلای دادگستری اعلام کند. در صورت خودداری از اجرای این تکلیف، رئیس کانون وکلا مراتب را جهت تعقیب و اتخاذ تصمیم طبق بند (3) ذیل ماده 126 همین آیین نامه در مورد ابطال پروانه وکالت به دادگاه انتظامی کانون وکلا اعلام خواهد کرد.

ماده 80 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1400:

وکلایی که به مشاغل دیگری همانند قضاوت، سردفتری اسناد رسمی، سردفتری دفاتر ازدواج و طلاق، تصدی دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مشاغل اداری و نظامی، انتظامی و غیر آن در کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی، وابسته به دولت، و دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری به‌طور رسمی، پیمانی، قراردادی، مشغول می‌شوند، باید حداکثر ظرف ده روز پس از اشتغال، پروانه وکالت خود را به کانون تودیع کنند و یا انصراف خود را از اشتغال به وکالت کتباً اعلام نمایند. در صورت تسلیم پروانه سابقه بیمه بازنشستگی این افراد برابر مقررات به محل اشتغال جدید قابل انتقال است. در صورت عدم اجرای مفاد این ماده، مراتب توسط رئیس کانون جهت ابطال پروانه به مرجع انتظامی کانون ارجاع می‌شود. **اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی از حکم این ماده مستثنی هستند.**

ماده 126 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1400: (مرتبط با ابطال)

در صورت ارتکاب هر یک از رفتارهای زیر وکیل به مجازات انتظامی درجه 6 محکوم و **پروانه وی ابطال خواهد شد**:

1. ...
2. در حین دریافت پروانه واجد شرایط بوده، اما بعداً فاقد یکی از شرایط شود و حداکثر ظرف یک ماه، کانون را کتباً مطلع نکرده و ضمن اعلام انصراف، پروانه خود را تسلیم ننماید؛
3. ...

ابطال پروانه وکالت کسی که کارمند بودن خودش را مخفی کرده باشد

متقاضیان صدور پروانه وکالت اعم از اینکه در آزمون وکالت قبول شده باشند یا به طریق دیگر مستحق دریافت پروانه وکالت دادگستری باشند باید در تقاضانامه موضوع **ماده 43 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1400**، تصریح کنند که **مستخدم دولت نیستند**.

اگر متقاضی هنگام تقدیم تقاضانامه، خلاف واقع اظهار کند و کارمند بودن خودش را مخفی کند و بر همین مبنا برایش پروانه وکالت صادر بشود، هر موقع واقعیت کشف بشود، رئیس کانون وکلا می‌تواند موضوع را جهت تعقیب به دادسرای انتظامی کانون وکلا اعلام کند و در صورت اثبات طبق بند (2) ذیل ماده 126 آیین نامه مذکور، دادگاه انتظامی کانون وکلا می‌تواند پروانه وکالت را به همین جهت **ابطال کند**.

البته باید توجه داشت که معمولاً کانون وکلا به پذیرفته‌شدگان در آزمون وکالت که کارمند دولت هستند، **مهلت مناسبی** برای انفصال از دستگاه متبوع می‌دهد و پس از ارائه مستندات مثبت قطع کامل و دائم رابطه استخدامی، پروانه صادر می‌کند.

ماده 43 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1400: (مربوط به تقاضانامه)

قبول‌شدگان در آزمون و سایر متقاضیان پروانه وکالت و کارآموزی، باید فرم تقاضانامه را با مفاد زیر، تکمیل و ارائه کنند:

1. ...
2. تصریح به عدم اشتغال در شغل دولتی و سایر ارگان‌ها و نهادهای مذکور در بند 2 ماده 10 لایحه استقلال و عدم شمول قانون ممنوعیت تصدی بیش از یک شغل مصوب 1373/10/11 با الحاقات بعدی.

ماده 126 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1400: (تکرار مورد تخلف)

در صورت ارتکاب هر یک از رفتارهای زیر وکیل به مجازات انتظامی درجه 6 محکوم و پروانه وی ابطال خواهد شد:

1. ...
2. برخلاف قانون خود را واجد شرایط وکالت معرفی کرده و پروانه گرفته و ظرف یک ماه از تاریخ اعلام کانون، ضمن اعلام انصراف، پروانه خود را تسلیم ننماید؛
3. ...

به طور خلاصه، **استقلال حرفه وکالت** در گرو عدم اشتغال به مشاغل دولتی است. جراح زیبایی می‌تواند وکیل باشد مادامی که به‌طور رسمی، پیمانی یا قراردادی در استخدام دستگاه‌های دولتی نباشد؛ حتی اگر مطب خصوصی داشته باشد.