1. تعریف کلی و موضوع
2. مرجع صادرکننده
3. هدف و قلمرو اثر
4. الزام‌آوری و آثار حقوقی
5. مبنای قانونی
6. خلاصه تفاوت اصلی
7. نتیجه‌گیری و توصیه‌ها
8. منابع پیشنهادی

تعریف کلی و موضوع

رأی اصراری آرایی است که در یک پرونده مشخص و پس از بازگشت پرونده از دیوان عالی کشور به دادگاه بدوی، دادگاه همان نظر قبلی خود را تکرار می‌کند و دیوان، مسئله را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

در مقابل، رأی وحدت رویه تصمیمی است که هیأت عمومی دیوان عالی کشور در مورد تفسیر یکسان قانون برای موضوعات مشابه و اختلاف آرا میان شعب یا محاکم مختلف صادر می‌کند.

مرجع صادرکننده

در مورد رأی اصراری، مرجع غالباً هیأت عمومی شعب کیفری یا حقوقی دیوان عالی کشور است که در پی بازگشت پرونده یا اعتراض به تکرار رأی دادگاه بدوی وارد عمل می‌شود.

اما رأی وحدت رویه نیز توسط هیأت عمومی دیوان عالی کشور و برای رفع اختلاف نظر میان شعب یا محاکم در تفسیر قانون صادر می‌گردد.

هدف و قلمرو اثر

هدف رأی اصراری «پایان دادن به اختلاف درباره همان پرونده» و جلوگیری از گردش بی‌پایان پرونده بین دادگاه‌هاست.

در مقابل، هدف رأی وحدت رویه «ایجاد رویه قضایی واحد» و تفسیر یکنواخت قوانین برای تمام پرونده‌های مشابه در سراسر کشور است.

الزام‌آوری و آثار حقوقی

- رأی اصراری: الزام‌آوری آن معمولاً محدود به همان پرونده است و اثر آن به حل و فصل نهایی همان دعوا منجر می‌شود و به‌عنوان رأی نهایی در آن پرونده قابل استناد است.

- رأی وحدت رویه: برای تمامی محاکم و مراجع قضایی لازم‌الاتباع است و به‌عنوان یک قاعده تفسیری که در پرونده‌های آتی باید رعایت شود، عمل می‌کند.

مبنای قانونی

مبنای حقوقی هر دو نهاد در قوانین آیین دادرسی و قوانین مربوط به دیوان عالی کشور آمده است. برای مثال، در امور کیفری ماده 471 قانون آیین دادرسی کیفری و مواد مرتبط در آیین دادرسی مدنی و همچنین ماده 43 قانون دیوان عالی کشور به تشریفات و آثار برخی آراء اشاره دارند. بررسی دقیق‌تر مستلزم مراجعه به متون قانون و آرای منتشرشده در پایگاه‌های رسمی است.

خلاصه تفاوت اصلی

- رأی اصراری: در یک پرونده مشخص صادر می‌شود و فقط همان پرونده را تعیین تکلیف می‌کند.

- رأی وحدت رویه: برای همه پرونده‌های مشابه لازم‌الاتباع است و به‌عنوان قاعده‌ای کلی در تفسیر قانون کاربرد دارد.

نتیجه‌گیری و توصیه‌ها

شناخت تمایز میان این دو نوع رأی برای قاضیان، وکلا و افراد ذینفع ضروری است؛ زیرا انتخاب شیوه استناد به رأی یا پیگیری تجدیدنظر بر مبنای نوع رأی می‌تواند در نتیجه پرونده تأثیرگذار باشد.

در امور پژوهشی و عملیاتی توصیه می‌شود که پیش از استناد به هر رأیی، مبنای قانونی و قلمرو اثر آن بررسی شود.

منابع پیشنهادی

برای دسترسی به آراء و متون مرتبط می‌توانید به پایگاه رسمی دیوان عالی و منابع معتبر حقوقی مراجعه کنید؛ از جمله پایگاه آراء و نظرات قضایی: https://dadestan.ir که آرای منتشرشده و احیاناً تفاسیر مرتبط را در اختیار قرار می‌دهد.