در حال
جستجو...
اعتبارنامه منتخبان مجلس
- اعتبارنامه چیست؟
- فرآیند تصویب اعتبارنامه
- دامنه مدارک و مستندات قابل بررسی توسط مجلس
- آثار قانونی عدم تصویب اعتبارنامه
- مبنای حقوقی تصویب اعتبارنامه
- تجربه تاریخی رد اعتبارنامهها
- تطابق رسیدگی مجلس با نظارت استصوابی شورای نگهبان
1. اعتبارنامه چیست؟
اعتبارنامه به معنای بررسی صحت انتخاب یک نماینده در حوزه انتخابیه توسط سایر منتخبان مجلس است. پس از برگزاری انتخابات و اعلام نتایج، مجلس شورای اسلامی بررسی اعتبارنامههای نمایندگان را در دستور کار قرار میدهد تا صحت احراز سمت نمایندگی توسط هیأتهای اجرایی و شورای نگهبان مورد تایید یا بازبینی همکاران مجلس قرار گیرد. این موضوع در اصل 93 قانون اساسی مورد اشاره قرار گرفته و از مصادیق مهم ورود مجلس به امور داخلی تشکیلات نمایندگی است.
2. فرآیند تصویب اعتبارنامه
آییننامه داخلی مجلس (مواد 27 تا 38) تشریحکنندهٔ نحوه رسیدگی به اعتبارنامههاست. بر مبنای این آییننامه، نمایندگان به قید قرعه در 15 شعب تقسیم میشوند و اعتبارنامهها بر اساس حروف الفبا بین شعب توزیع میگردد. گزارش شعب درباره تایید یا رد اعتبارنامهها بدون ذکر دلیل در مجلس قرائت میشود و در صورت رد گزارش یا ادامه اعتراض معترضین، پرونده به کمیسیون تحقیق ارجاع میشود؛ در غیر اینصورت اعتبارنامه مصوب تلقی و اعلام میشود.
3. مجلس در فرآیند رسیدگی چه مدارکی را میتواند بررسی کند؟
مطابق آییننامه داخلی، صلاحیت شعب و کمیسیونها در بررسی اعتبارنامه محدود به مدارکی است که یا در بررسیهای شورای نگهبان لحاظ نشدهاند یا پس از پایان رسیدگی شورای نگهبان به دست آمدهاند. بنابراین اگر شورای نگهبان اعلام کند موضوع یا مدارکی قبلاً بررسی شده است، مجلس نمیتواند با استناد به آن مدارک اعتبارنامه را نقض نماید. این قاعده برای جلوگیری از تداخل صلاحیتها و تکرار رسیدگی طراحی شده است.
4. اثر قانونی عدم تصویب اعتبارنامه نمایندگان
رد اعتبارنامه نماینده در مجلس آثار حقوقی مهمی دارد؛ از جمله محرومیت از نمایندگی در همان دوره و عدم امکان شرکت در انتخابات همان دوره به استناد تبصره 5 ماده 8 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی. بنابراین رد اعتبارنامه صرفاً یک تصمیم تشکیلاتی نیست، بلکه پیامدهای انتخاباتی و حقوقی برای منتخبان دارد.
5. مبنای حقوقی تصویب اعتبارنامهها
در تبیین دلایل وجود سازوکار اعتبارنامه دو دیدگاه اصلی مطرح است: نخست، اینکه نمایندگی پس از انتخابات باید از سطح محلی فراتر رفته و «حقانیت ملی» پیدا کند؛ از همینرو تصویب اعتبارنامه به منزله اعطای مشروعیت ملی به نماینده شمرده میشود. دوم، تصویب اعتبارنامه به عنوان نظارت مضاعف بر انتخابات و تکمیلکنندهٔ کار شورای نگهبان تلقی میشود. با این حال، باید توجه داشت که فرآیند تصویب اعتبارنامه ماهیتی قضاوتگونه و در عمل سیاسی نیز دارد و میتواند محل سوءاستفادههای سیاسی قرار گیرد؛ برای نمونه طولانی شدن بررسیها و تاخیر در اعلام نتیجه میتواند ابزار فشار یا تلافی سیاسی باشد.
6. آیا تا کنون با استناد به عدم تایید اعتبارنامه، منتخبی از احراز سمت بازمانده است؟
در ده دوره گذشته مجلس شورای اسلامی، اعتبار 18 نماینده مورد رد قرار گرفته است که بسیاری مربوط به دوره اول مجلس بودهاند. دلایل متنوعی مانند ارتباط با رژیم گذشته، عضویت در گروههای معاند، تخلفات انتخاباتی، مسائل اخلاقی، ارتباطات مشکوک یا حتی اعتیاد از جمله عوامل منجر به رد اعتبارنامه بودهاند. از دوره هفتم به بعد، گزارشی از رد اعتبارنامه نمایندگان منتشر نشده که نشاندهنده تغییر در نحوه اعمال این ابزار یا تغییر شرایط نظارتی است.
7. تفسیر صلاحیت مجلس در کنار نظارت استصوابی شورای نگهبان
رسیدگی به تخلفات انتخاباتی و تائید نتایج انتخابات به نهادهای تخصصی نیاز دارد تا از ورود متخلفان به مجلس جلوگیری شود و از سویی دیگر، سازوکار اعتبارنامه به واسطهٔ طبیعت سیاسی نمایندگی ممکن است در معرض جانبداری قرار گیرد. به همین دلیل قانونگذار صلاحیت مجلس را در بررسی اعتبارنامهها محدود ساخته تا از تداخل بیمورد با حوزههای بررسیشده توسط شورای نگهبان جلوگیری شود؛ این محدودیت تلاش میکند تا تعارض عملی میان دو سازوکار نظارتی کاهش یابد.
در خاتمه، طراحی سازوکاری برای نظارت دایمی بر رفتار نمایندگان از زمان اعلام نتایج تا پایان دوره نمایندگی، مطابق بند 13 سیاستهای کلی انتخابات، از ضروریات تقویت سلامت نمایندگی و پیشگیری از سوءاستفادهها بهشمار میآید.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین